Zaliczenie pracy w gospodarstwie rolnym do stażu pracy
Rola pracy na roli
Praca w gospodarstwie rolnym wpływa na wymiar stażu pracy niezależnie od późniejszego podjęcia innych form działalności zarobkowych. Bardzo często młode osoby wychowywane na obszarach wiejskich opuszczają swoje rodzinne siedliska w poszukiwaniu lepszych warunków do nauki i pracy. W takim przypadku okres spędzony w gospodarstwie rodziców może w sposób bezpośredni rzutować na wymiar urlopu, nagrody jubileuszowej, odprawy oraz emerytury.
Podstawą prawną regulującą omawianą tematykę jest ustawa z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy, zgodnie z którą do wspomnianych okresów zalicza się:
okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka,
przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16 roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem,
przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.
Należy podkreślić, że ustawodawca wyłączył możliwość zaliczenia do stażu pracy wspomnianych wyżej okresów w sytuacji gdy inne przepisy za staż pracy przyjmują jedynie pracę w określonej branży albo okresy pracy na określonych stanowiskach lub pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.
Domownik w gospodarstwie rolnym
Próbując wyjaśnić tematykę zaliczenia do stażu pracy pracy w gospodarstwie rolnym, należy podjąć próbę zdefiniowania pojęcia „domownik”. Ustawa z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników w art. 6 określa mianem domownika osobę bliską, która:
– ukończyła 16 lat,
– pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie,
– stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.
„Stałość pracy”
Problemem stojącym na drodze w pełnoprawnym nazwaniu osoby bliskiej domownikiem jest „stałość pracy” wykonywanej w gospodarstwie rolnym. Wspomniana „stałość” na duże znaczenie z uwagi na fakt określenia ustawowego wieku domownika, który przypada na okres nauki. Zgodnie z dominującą ścieżką orzeczniczą kształtowaną przez sądy administracyjne „ Stała praca” wykonywana w gospodarstwie rolnym „(…) nie zawsze musi polegać na codziennym wykonywaniu czynności rolniczych, gdyż – na przykład ze względu na rodzaj produkcji – niekiedy nie będzie to nawet konieczne. Polega ona jednak na pewnej systematyczności i co najmniej na gotowości do wykonywania pracy rolnej, gdy jest to niezbędne rolnikowi prowadzącemu gospodarstwo. Ten element dyspozycyjności domownika potwierdza również wymóg zamieszkania domownika na terenie gospodarstwa lub w pobliżu, czyli w takiej odległości, która umożliwia jak najszybsze dotarcie na teren gospodarstwa, jeżeli zajdzie taka potrzeba i świadczenia na rzecz gospodarstwa osoby bliskiej pracy w wymiarze czasu niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania gospodarstwa rolnego. Ponadto „stała praca” wymaga pewnego nastawienia psychicznego polegającego na wiązaniu się na określony czas z gospodarstwem rolnym.” – vide Wyrok Naczelnego Sądu z dnia 27 października 2020 r. o sygn. I OSK 2040/18, LEX nr 3075106. Ponadto, jak podkreślił wyrokiem z dnia 18 maja 2020 r. Naczelny Sąd Administracyjny o sygn. I OSK 1607/19, LEX nr 3025499 – „Samokształcenie w dziennej, wieczorowej czy zaocznej szkole ponadpodstawowej lub nawet wyższej, nie wyklucza możliwości zakwalifikowania pracy wykonywanej w gospodarstwie rolnym jako stałej. O świadczeniu stałej pracy w gospodarstwie rolnym nie może być mowy jedynie wówczas, gdy osoba bliska rolnikowi pobiera naukę w szkole/uczelni znajdującej się w znacznej odległości od miejsca zamieszkania skarżącego, co nie pozwala na codzienny powrót do domu i wiąże się z koniecznością zamieszkania na przykład w internacie lub akademiku.”
Przywołane orzecznictwo stanowi podstawę do przyjęcia, że wykluczenie osoby bliskiej z kręgu domowników dotyczy co do zasady osób niezamieszkałych w pobliżu gospodarstwa rolnego, umożliwiającego codzienną pracę.
Jak wykazać okres pracy w gospodarstwie rolnym?
Przywołana wcześniej ustawa z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy, w art. 3 określa zobowiązanie do wydania przez gminę zaświadczenia stwierdzającego okres pracy w gospodarstwie rolnym:
1.Na wniosek zainteresowanej osoby właściwy urząd gminy jest obowiązany stwierdzić, zgodnie z art. 1, okresy jej pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym, wydając stosowne zaświadczenie w celu przedłożenia w zakładzie pracy.
2.Jeżeli organ, o którym mowa w ust.1, nie dysponuje dokumentami uzasadniającymi wydanie zaświadczenia o pracy zainteresowanej osoby w indywidualnym gospodarstwie rolnym, zawiadamia ją o tej okoliczności na piśmie.
3.W wypadku, o którym mowa w ust. 2, okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym mogą być udowodnione zeznaniami co najmniej dwóch świadków zamieszkujących w tym czasie na terenie, na którym jest położone to gospodarstwo rolne.
Zaświadczenie czy też zeznania świadków złożone przed urzędnikiem gminnym stanowią podstawę co do zasady zaliczenia przez pracodawcę do stażu pracy pracy wykonywanej w gospodarstwie rolnym.