Problematyka prawnego uregulowania nabywania nieruchomości przez cudzoziemców pojawiła się już na samym początku kształtowania się na nowo państwa polskiego po odzyskaniu niepodległości. Ustawodawca w akcie prawnym z dnia 24 marca 1920 roku odniósł się do tej kwestii wprowadzając ograniczenia. Przywołana ustawa, wielokrotnie nowelizowana, nadal jest podstawowym źródłem prawa regulującym obrót nieruchomościami, których nabywcą jest cudzoziemiec. Dodatkowo z uwagi na „zagadnienie prawne”, stanowiące bezpośrednią podstawę niniejszej pracy, z racji na podmiot zbywcy i jego tryb, należy wyszczególnić kolejny akt prawny o randze ustawowej, czyli ustawię o gospodarce nieruchomościami.

Cudzoziemiec

Cudzoziemcem w rozumieniu drugiej z ustaw jest:

osoba fizyczna nieposiadająca obywatelstwa polskiego;
osoba prawna mająca siedzibę za granicą;
nieposiadająca osobowości prawnej spółka osób wymienionych w pkt 1 lub 2, mająca siedzibę za granicą, utworzona zgodnie z ustawodawstwem państw obcych;
osoba prawna i spółka handlowa nieposiadająca osobowości prawnej mająca siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, kontrolowana bezpośrednio lub pośrednio przez osoby lub spółki wymienione we wcześniejszych punktach.

Cudzoziemcem, nie będzie osoba, która posiada obywatelstwo państwa obcego, jeżeli oprócz niego posiada także obywatelstwo polskie. Ustawa nie wymaga, aby osoba ta zamieszkiwała w Polsce. Ustalenie faktu, czy osoba składająca wniosek o wydanie zezwolenia na nabycie nieruchomości jest cudzoziemcem, ma fundamentalne znaczenie dla organu prowadzącego postępowanie. Jeżeli bowiem ustalone zostanie, że osoba ta posiada polskie obywatelstwo, organ jest zobowiązany, na podstawie art. 105 ustawy z 14 czerwca 1960 roku – Kodeks postępowania administracyjnego, do umorzenia postępowania jako bezprzedmiotowego.

Nabycie

Nabyciem nieruchomości jest nabycie prawa własności lub prawa użytkowania wieczystego na podstawie każdego zdarzenia prawnego- zarówno tego pierwotnego, czyli takiego, w którym nabywca nie wywodzi swojego prawa od innej osoby, lecz nabywa je niezależnie od czyichkolwiek uprawnień, jak i pochodnego, będącego wynikiem wyraźnego i koniecznego następstwa prawnego pomiędzy dotychczasowym właścicielem a nabywcą.

Tryb wnioskowy

Nabycie nieruchomości przez cudzoziemca wymaga wydania odpowiedniego zezwolenia, które wydawane jest na wniosek w drodze decyzji administracyjnej, przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, jeżeli sprzeciwu nie wniesie Minister Obrony Narodowej, a w przypadku nieruchomości rolnych, jeżeli sprzeciwu również nie wniesie minister właściwy do spraw rozwoju wsi.

Wniosek powinien zawierać w swojej treści oznaczenie wnioskodawcy i jego statusu prawnego, oznaczenie nabywanej nieruchomości, oznaczenie zbywcy, określenie formy prawnej nabycia nieruchomości oraz informację o celu i możliwości nabycia nieruchomości. Dodatkowo wniosek powinien zawierać dokumenty potwierdzające okoliczności wskazane we wniosku oraz okoliczności, wskazujące na więzi łączące cudzoziemca z Polską, a także inne dokumenty umożliwiające ustalenie prawidłowości nabycia nieruchomości.

Zezwolenie

Samo zezwolenie przyjmujące formę decyzji administracyjnej powinno określać osobę nabywcy i zbywcy czy przedmiot nabycia oraz  specjalne warunki, od których spełnienia będzie uzależniona możliwość jej nabycia. Zezwolenie jest ważne dwa lata od dnia wydania.

Zezwolenie jest wydawane jeżeli nabycie nieruchomości przez cudzoziemca nie spowoduje zagrożenia obronności, bezpieczeństwa państwa lub porządku publicznego, a także nie sprzeciwiają się temu względy polityki społecznej i zdrowia społeczeństwa, jak również wykaże on, że zachodzą okoliczności potwierdzające jego więzi z Rzecząpospolitą Polską, które obejmują one m.in. Posiadanie narodowości polskiej lub polskiego pochodzenie, zawarcie związku małżeńskiego z polskim obywatelem czy posiadanie zezwolenia na pobyt stały.

Ustawodawca w sposób enumeratywny określił wyjątki, które nie wymagają uzyskania zezwolenia, zaliczając do tego katalogu m.in:
nabycie samodzielnego lokalu mieszkalnego w rozumieniu ustawy z dnia 24 czerwca 1994 roku o własności lokali;
– nabycie samodzielnego lokalu użytkowego o przeznaczeniu garażowym lub udziału w takim lokalu, jeżeli jest to związane z zaspokojeniem potrzeb mieszkaniowych nabywcy lub właściciela nieruchomości lub samodzielnego lokalu mieszkalnego
nabycie nieruchomości przez cudzoziemca zamieszkującego w Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej 5 lat od udzielenia mu zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej
nabycie przez cudzoziemca będącego małżonkiem obywatela polskiego i zamieszkującego w Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej 2 lata od udzielenia mu zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej nieruchomości, które w wyniku nabycia stanowić będą wspólność ustawową małżonków.

Wyjątki

Podkreślenia wymaga fakt, że nie jest wymagane uzyskanie zezwolenia także przez cudzoziemców, będących obywatelami lub przedsiębiorcami państw – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym albo Konfederacji Szwajcarskiej, z wyjątkiem nabycia
nieruchomości rolnych i leśnych, przez okres 12 lat od dnia przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej
drugiego domu, przez okres 5 lat od dnia przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej

Promesa

Należy jednocześnie zaznaczyć, iż cudzoziemiec zamierzający nabyć nieruchomość może ubiegać się o przyrzeczenie wydania zezwolenia, zwane dalej „promesą”. Promesa jest ważna rok od dnia wydania. Może być ona wydana również na wniosek założycieli osób prawnych i spółek handlowych nie posiadających osobowości prawnych mających siedzibę na terytorium Polski. W okresie ważności promesy nie można odmówić wydania zezwolenia, chyba że uległ zmianie stan faktyczny istotny dla rozstrzygnięcia sprawy.

Przetarg

Zgodnie z treścią art. 28 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, ustawodawca wyróżnił sprzedaż nieruchomości albo oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości gruntowej w drodze przetargu lub w drodze bezprzetargowej, podkreślając przy tym prymat czynności prawnej dokonanej w pierwszej formie. Przywołana wyżej ustawa wyodrębnia cztery rodzaje przetargu, których podział wynika z charakteru i zakresu czynności. Ustawodawca wymienia wobec tego:

– przetarg ustny nieograniczony;
przetarg ustny ograniczony;
przetarg pisemny nieograniczony;
przetarg pisemny ograniczony.

Przetarg ustny ma na celu uzyskanie najwyższej ceny natomiast przetarg pisemny zmierza do wyboru najkorzystniejszej oferty. Należy podkreślić, że przetarg ograniczony organizuje się, jeżeli warunki przetargowe mogą być spełnione tylko przez ograniczoną liczbę osób, a o zastosowaniu konkretnej formy przetargu decyduje w sposób niezależny jego organizator.

Przetarg uważa się za zakończony wynikiem negatywnym, jeżeli nikt nie przystąpił do przetargu ustnego lub żaden z uczestników nie zaoferował postąpienia ponad cenę wywoławczą albo jeżeli w przetargu pisemnym nie wpłynęła ani jedna oferta lub żaden z uczestników nie zaoferował ceny wyższej od wywoławczej, a także jeżeli komisja przetargowa stwierdziła, że żadna oferta nie spełnia warunków przetargu.

Uczestnik przetargu może, w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyniku przetargu ustnego lub doręczenia zawiadomienia o wyniku przetargu pisemnego, zaskarżyć czynności związane z przeprowadzeniem przetargu do wojewody, jeżeli przetarg dotyczy nieruchomości Skarbu Państwa, albo do organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli przetarg dotyczy nieruchomości stanowiących własność tej jednostki. Jeżeli przetarg dotyczy nieruchomości, które pozostały po zlikwidowanej lub sprywatyzowanej państwowej osobie prawne oraz nieruchomości ujętych w ewidencji nieruchomości przeznaczonych na potrzeby ważnych instytucji państwowych, uczestnik przetargu może zaskarżyć czynności związane z przeprowadzeniem przetargu do ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa.

Organizator przetargu jest obowiązany zawiadomić osobę ustaloną jako nabywca nieruchomości o miejscu i terminie zawarcia umowy sprzedaży lub oddania w użytkowanie wieczyste nieruchomości, najpóźniej w ciągu 21 dni od dnia rozstrzygnięcia przetargu. Wyznaczony termin nie może być krótszy niż 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia. Jeżeli osoba ustalona jako nabywca nieruchomości nie przystąpi bez usprawiedliwienia do zawarcia umowy w miejscu i w terminie podanych w wymienionym wyżej zawiadomieniu, organizator przetargu może odstąpić od zawarcia umowy, a wpłacone wadium nie podlega zwrotowi. W zawiadomieniu zamieszcza się informację o tym uprawnieniu.

Wnioski

Sprzedaż przez gminę nieruchomości gruntowej w trybie przetargowej obywatelowi Australii może mieć miejsce w przypadku spełniania przez wnioskodawcę warunków wskazanych w treści ustawy o nabyciu nieruchomości przez cudzoziemców z dnia 24 marca 1920 roku.

Bibliografia:
– Izabela Wereśniak-Masri, Nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców w Polsce. Komentarz, Warszawa 2021;
– Edward Gniewek, Prawo rzeczowe, Warszawa 2012.
Akty prawne:
– ustawa z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców;
– ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.

 

Podatek od zasiedzenia nieruchomości

Nabycie nieruchomości w drodze zasiedzenia wywołuje skutki w sferze podatkowej. Zgodnie z treścią art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn, ustawodawca zaliczył tę formę nabycia własności do zdarzeń, które podlegają opodatkowaniu.

Obowiązek podatkowy ciążący na nabywcy nieruchomości w drodze zasiedzenia powstaje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu. Należy podkreślić, że nie każde nabycie własności nieruchomości w tej formie powoduje powstanie obowiązku podatkowego. Zwolnienie uregulowane w art. 4 u.p.s.d. wyłącza spod opodatkowania zasiedzenie:

„(…) własności gruntów, stanowiących gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, wraz z będącymi ich częścią składową drzewami i innymi roślinami, pod warunkiem że w wyniku nabycia zostanie utworzone lub powiększone gospodarstwo rolne, a powierzchnia gospodarstwa rolnego utworzonego lub powstałego w wyniku powiększenia będzie nie mniejsza niż 11 ha i nie większa niż 300 ha oraz gospodarstwo to będzie prowadzone przez nabywcę przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia”

jak również:

„(…) nabycie własności fizycznie wydzielonych części nieruchomości w drodze zasiedzenia przez osoby będące współwłaścicielami ułamkowych części nieruchomości – do wysokości udziału we współwłasności”.

Warto podkreślić, że

zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 grudnia 1992 r., III SA 1055/90 górną granicą zwolnienia „(…) jest wysokość udziału we współwłasności, przysługującego osobie, która zasiedziała wydzieloną fizycznie część nieruchomości. Udział ten jest jednakowy dla dowolnej części wspólnej nieruchomości, bez względu na wielkość tej części i stosunek liczbowy jej powierzchni do powierzchni całej rzeczy; niedopuszczalne i zbędne jest badanie, czy przedmiot zasiedzenia odpowiada powierzchnią udziałowi podatnika we współwłasności”.

Podstawa opodatkowania

W myśl art. 7 ust 1 i 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych przez zasiedzenie rzeczy w dniu ich nabycia i według cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego z tym zastrzeżeniem, że wartość dokonanych nakładów, a więc np. wartość wzniesionego na zasiadywanej nieruchomości budynku podlega wyłączeniu z podstawy opodatkowania. Ciężar udokumentowania faktu i wysokości tych nakładów spoczywa na podatniku.

W tym celu art. 17 a ustawy obliguje podatnika, aby do zeznania podatkowego dołączył dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania. Zaś rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27.11.2015 r. w sprawie zeznania podatkowego składanego przez podatników podatku od spadków i darowizn doprecyzowuje, że winny to być w szczególności faktury dokumentujące poniesienie nakładów na rzecz przez nabywcę podczas biegu zasiedzenia. Użycie zwrotu „w szczególności” oznacza, iż podatnik może dowodzić poniesienia nakładów w trakcie biegu zasiedzenia nie tylko za pomocą faktur czy rachunków, ale także pokwitowań, zawartych umów, przelewów bankowych czy też przy pomocy innych środków dowodowych, za dopuszczalny można uznać nawet pomocniczo dowód z zeznań świadka ( vide WSA w Krakowie z dnia 9.10.2019 r., sygn. .akt I SA/Kr 506/19).

 Zeznanie SD-3

Przywołany wyżej art. 17 a ustawy zobowiązuje podatników, z zastrzeżeniem ust. 2, złożyć w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych według ustalonego wzoru. Do zeznania podatkowego dołącza się dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania. Wysokość podatku od zasiedzenia wynosi 7 % podstawy opodatkowania.

 

Zasiedzenie nieruchomości przez zmarłego

Wezwanie spadkobierców dotychczasowego właściciela nieruchomości przy zasiedzeniu

Zasiedzenie nieruchomości przez zmarłego

Wstęp

Zasiedzenie jest jedną z form nabycia prawa własności nieruchomości, ale inaczej niż ma to miejsce w przypadku „zwykłej” umowy sprzedaży, jej treść określa postanowienie sądu.

Zgodnie z art. 172 kodeksu cywilnego:

§ 1. Posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie).
§ 2. Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.
§ 3. Nabyć nieruchomość rolną w rozumieniu przepisów ustawy, o której mowa w art. 166 prawo pierwokupu udziału we współwłasności nieruchomości rolnej § 3, przez zasiedzenie może jedynie rolnik indywidualny w rozumieniu przepisów tej ustawy, jeżeli – ustalona zgodnie z przepisami art. 5 dowody potwierdzające osobiste prowadzenie gospodarstwa rolnego, zamieszkanie, powierzchnię użytków rolnych i kwalifikacji rolniczych ust. 2 i 3 tej ustawy – powierzchnia nabywanej nieruchomości rolnej wraz z nieruchomościami rolnymi stanowiącymi jego własność nie przekroczy 300 ha użytków rolnych.

Wskazany wyżej przepis zawiera katalog przesłanek, od których łącznego spełnienia ustawodawca uzależnił nabycie nieruchomości w drodze zasiedzenia. Warto podkreślić, że postanowienie wydane w sprawie o zasiedzenie ma charakter deklaratoryjny, co oznacza, że orzeczenie sądu stwierdza konkretny fakt, który ze względu na swoją doniosłość prawną wywołuje przewidziany prawem skutek. Zaistnienie przywołanych w treści art. 172 k.c. przesłanek powoduje nabycie nieruchomości, a postanowienie sądu wydane w toczącym się postępowaniu nieprocesowym potwierdza zaistniałą okoliczność.

Zasiedzenie przez zmarłego

Częstym problemem pojawiającym się jeszcze przed zainicjowaniem przez wnioskodawcę sprawy o zasiedzenie jest oprócz wskazania poprzednich właścicieli nabywanej nieruchomości, wskazania osoby zasiadującej. Ma to duże znaczenie z uwagi na możliwość oddalenia takiego wniosku przez sąd z powodu związania sądu osobami nabywającymi nieruchomość wskazanymi w piśmie procesowym stanowiącym podstawę do wszczęcia postępowania. Oczywiście może się zdarzyć, że wskazane przez ustawodawcę przesłanki zostały spełnione wiele lat temu przez osoby, które już nie żyją, a obecnie władający nieruchomością, z powodu ograniczeń, nie mogą zasiedzieć takiej nieruchomości samodzielnie. Rozwiązaniem w takim przypadku jest wskazanie w treści wniosku osób, które już nie żyją, a które de facto nabyły już prawo własności nieruchomości. Należy podkreślić, że w ostatecznym rozrachunku, to sąd będzie w toku postępowania badał czy rzeczywiście nabycie miało miejsce, a doniosłość takiego postanowienia może mieć niebagatelne znaczenie w sferze ekonomicznej wnioskodawcy, który oczywiście będzie musiał wykazać należyty interes prawny w przedmiocie występowania w sprawie jako uczestnik. Najczęściej pojawiającym się w praktyce przykładem zasiedzenia nieruchomości przez osobę zmarłą jest sytuacja, kiedy to jeden z małżonków umiera przed rozpoczęciem postępowania.

Zgodnie z art. 31 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).

W takim przypadku, jeżeli data śmierci jednego z małżonków następuje po terminie wymaganym do zasiedzenia nieruchomości, należy to wyszczególnić w petitum pisma jako nabywca, pod rygorem oddalenia wniosku.

 

Wezwanie spadkobierców dotychczasowego właściciela nieruchomości przy zasiedzeniu

Roszczenie alimentacyjne za DPS

Jeszcze do niedawna umieszczenie bliskiej osoby w Domu Pomocy Społecznej spotykało się z negatywnym odbiorem przez osoby trzecie. Obecnie, wraz ze zmianami dotykającymi wielu aspektów naszego życia, jest to przejaw chęci zapewnienia seniorowi jak najlepszej opieki, który niestety stanowi wydatek rzędu kilku tysięcy złotych za miesięczny pobyt w  placówce.

W przeważającej ilości przypadków świadczenie emerytalne pobierane przez podopiecznego DPS nie pozwala w pełni na pokrycie wszystkich kosztów pobytu i leczenia. W takim przypadku różnicę między ceną usługi a wysokością wypłacanej emerytury należy pokryć z innych źródeł – co do zasady pochodzących od dzieci.

Niestety bardzo często ciężar partycypowania w kosztach utrzymania podopiecznego  w DPS spoczywa na barkach tylko jednego z nich, który dokłada brakującą sumę z własnej kieszeni, mimo próśb kierowanych do pozostałego rodzeństwa.

Regres alimentacyjny

Przepisy Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego – dalej KRO, w treści art. 140 stanowią, że:

 

Art. 140 [Regres]
§ 1. Osoba, która dostarcza drugiemu środków utrzymania lub wychowania nie będąc do tego zobowiązana albo będąc zobowiązana z tego powodu, że uzyskanie na czas świadczeń alimentacyjnych od osoby zobowiązanej w bliższej lub tej samej kolejności byłoby dla uprawnionego niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami, może żądać zwrotu od osoby, która powinna była te świadczenia spełnić.

§ 2. Roszczenie przewidziane w paragrafie poprzedzającym przedawnia się z upływem lat trzech.

Uzupełnieniem powyższego przepisu KRO odnajdujemy w treści § 2 art. 129, zgodnie z którym:

Art. 129 [Kolejność]
§ 1. Obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych – obciąża bliższych stopniem przed dalszymi.
§ 2. Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym.

Przywołane artykuły KRO są podstawą do sformułowania i  dochodzenia roszczenia w postaci regresu alimentacyjnego skierowanego do pozostałych członków najbliższej rodziny osoby podlegającej opiece w DPS. Należy podkreślić, że co do zasady koszty związane w przywołaną wcześniej partycypacją, rozkładają się w równych częściach, których ilość jest uzależniona od ilości osób obowiązanych, czyli dzieci. Sam osąd o możliwościach zarobkowych i majątkowych osób obciążonych obowiązkiem alimentacyjnym, a co za tym idzie ich udział w pokryciu pobytu w placówce,  jest przedmiotem postępowania a argumenty za innym niż równym partycypowaniem w kosztach obciążają z punktu widzenia dowodowego osoby powołujące się na zaistnienie takiej okoliczności.

Wezwanie spadkobierców dotychczasowego właściciela nieruchomości przy zasiedzeniu

 

Wskazanie przez wnioskodawcę właściciela nabywanej w drodze zasiedzenia nieruchomości jako uczestnika postępowania ma charakter obligatoryjny, który w przypadku jego niedopełnienia stanowi brak formalny, skutkujący zwrotem wniosku.  Częstą sytuacją w sprawach o zasiedzenie nieruchomości  – powodującą znaczące problemy – jest określenie kręgu koniecznych uczestników postępowania, czyli co do zasady dotychczasowych właścicieli nieruchomości, zwłaszcza w przypadku ich śmierci i braku dostatecznej wiedzy o pozostawionych przez nich spadkobiercach.

Co można zrobić?

Śmierć dotychczasowego właściciela nieruchomości powinna być potwierdzona aktem zgonu. Dopiero możliwość przedłożenia sądowi takiego dokumentu zwalnia nas od wnioskowania o ustanowienie kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu, mimo tego, że okoliczności sprawy mogą wskazywać, że nasz dotychczasowy właściciel nieruchomości zaliczałby się do grona stulatków.

Urząd Stanu Cywilnego…

Oczywiście uzyskanie aktu zgonu bliskiej nam osoby nie stanowi większego problemu. Kłopoty pojawią się w sytuacji gdy nie jesteśmy w żadnej sposób spokrewnieni z dotychczasowym właścicielem nieruchomości. Na szczęście ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego, przewidziała i taką ewentualność:

 

Art. 45. Uprawnienie do otrzymania odpisu aktu stanu cywilnego i zaświadczenia o danych osoby

1. Odpis aktu stanu cywilnego i zaświadczenie o zamieszczonych lub niezamieszczonych w rejestrze stanu cywilnego danych dotyczących wskazanej osoby wydaje się osobie, której akt dotyczy, lub jej małżonkowi, wstępnemu, zstępnemu, rodzeństwu, przedstawicielowi ustawowemu, opiekunowi, osobie, która wykaże w tym interes prawny, sądowi, prokuratorowi, organizacjom społecznym, jeżeli jest to zgodne z ich celem statutowym i przemawia za tym interes społeczny, oraz organom administracji publicznej, (…).

 

Wykazanie interesu prawnego stanowiącego podstawę do wydania odpisu aktu zgonu dotychczasowego właściciela nieruchomości wymaga przedłożenia dokumentów wskazujących na zaistnienie okoliczności uprawniających wnioskodawcę do zainicjowania postępowania o zasiedzenie. USC nie zawsze przychylają się do złożonego wniosku. W takim przypadku można celowo nie przedkładać sądowi wspomnianego odpisu licząc na wezwanie do uzupełnia, które samo w sobie będzie stanowić dla USC wykazany interes prawny potwierdzony przez sąd.

Mam akt zgonu i co teraz?

 

Możliwość przedłożenia przez wnioskodawcę aktu zgonu dotychczasowego właściciela nieruchomości w przypadku braku możliwości  wskazania jego spadkobierców stanowi podstawę do wystąpienia z wnioskiem o wezwanie takich osób do postępowania w drodze ogłoszenia, którego koszty ponosi inicjujący postępowanie.

 

Zasiedzenie nieruchomości przez zmarłego

 

Odwołanie od decyzji

Obecnie żyjemy w coraz bardziej zinstytucjonalizowanym świecie, gdzie prawie wszystko w większym, bądź mniejszym stopniu jest uregulowane. Nawet osoba, która twierdzi, że nie ma nic wspólnego z prawem, jest w dużej mierze w błędzie.

Prawo administracyjne dotyczy każdego i tworzy ogromną sferę prawa publicznego. Prawo administracyjne w ujęciu szczególnym, to nic innego jak przywołana w podstawie prawnej decyzji ustawa czy inny akt prawny, który wskazuje dlaczego urząd rozstrzygnął daną sprawę  tak, a nie inaczej.

Decyzja administracyjna, czyli co?

Decyzja to forma załatwienia sprawy co do jej istoty przez organ administracji publicznej, która ze względu na przewidziane prawem elementy powinna zawierać:

  1. oznaczenie organu administracji publicznej;
  2. datę wydania;
  3. oznaczenie strony lub stron;
  4. powołanie podstawy prawnej;
  5. rozstrzygnięcie;
  6. uzasadnienie faktyczne i prawne;
  7. pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie oraz o prawie do zrzeczenia się odwołania i skutkach zrzeczenia się odwołania;
  8. odpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego pracownika organu upoważnionego do wydania decyzji;
  9. w przypadku decyzji, w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego, sprzeciw od decyzji lub skarga do sądu administracyjnego – pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa, sprzeciwu od decyzji lub skargi oraz wysokości opłaty od powództwa lub wpisu od skargi lub sprzeciwu od decyzji, jeżeli mają one charakter stały, albo podstawie do wyliczenia opłaty lub wpisu o charakterze stosunkowym, a także możliwości ubiegania się przez stronę o zwolnienie od kosztów albo przyznanie prawa pomocy.

 

Ta nie w pełni przywołana treść art. 107 kpa, stanowi punkt wyjścia do sporządzenia odwołania. Ewentualne braki w decyzji administracyjnej, mogą stanowić skuteczny zarzut naruszenia przepisów postępowania – ale o tym dalej.

Odwołanie od decyzji – Kiedy? Gdzie? Jak?

Odwołanie od decyzji administracyjnej wnosi się w terminie 14 dniu od dnia jej doręczenia, za pośrednictwem organu, z którego rozstrzygnięciem się nie zgadzamy. Organy publiczne zobowiązane są do pouczenia nas jako uczestników postępowania o wskazanym terminie i o sposobie  złożenia odwołania. Pominięcie tego elementu albo nieprawidłowości co do oznaczonego przez organ terminu uprawnią uczestnika do wniesienia odwołania nawet po przekroczeniu przewidzianego ustawowo cenzusu czasowego.

 

Odwołanie od decyzji zgodnie z treścią art. 128 kpa „(…) nie wymaga szczegółowego uzasadnienia. Wystarczy, jeżeli z odwołania wynika, że strona nie jest zadowolona z wydanej decyzji.”  Jednak że „Przepisy szczególne mogą ustalać inne wymogi co do treści odwołania”. Tak sformułowany przepis prawa stanowi przejaw odformalizowania odwołania, z którego powinno wynikać jedynie niezadowolenie z wydanej przez organ decyzji. Należy podkreślić, że mimo tak luźno określonych „ram” odwołanie musi spełniać wymogi przewidziane dla podania, które są wymienione w art. 63§2 kpa, tj:

  1. wskazanie osoby, od której pochodzi;
  2. wskazanie adresu tej osoby;
  3. żądanie oraz
  4. inne elementy wymagane przez przepisy szczególne.

 

Ważnym elementem odwołania jest również podpis osoby niezgadzającej się z decyzją organu pierwszej instancji, którego wymóg został przewidziany w §3 przywołanego wyżej artykułu ustawy. W przypadku braku podpisu albo niespełnienia przez  wnoszącego innych wymagań przewidzianych w przepisach prawa określających budowę podania, organ administracyjny powinien wezwać wnoszącego do usunięcia braków  w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż 7 dni pod rygorem pozostawienia odwołania bez rozpoznania.

Zarzuty w odwołaniu od decyzji

Wspomniany wcześniej zarzut naruszenia przepisów postępowania, który w dużej mierze materializuje się w treści uzasadnienia decyzji i w nim znajduje swoje źródło, nie jest podobnie zresztą jak zarzut naruszenie przepisów prawa materialnego koniecznym elementem formalnym odwołania

 

„Uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, zaś uzasadnienie prawne – wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa”.

 

Odformalizowanie instytucji odwołania wynikające z treści art. 128 kpa, dotyczy również braku obowiązku konstruowania przez wnoszącego odwołanie zarzutów związanych z naruszeniem przez organ administracyjny przepisów prawa procesowego i materialnego, co oczywiście nie ogranicza w żaden sposób strony do ich sformułowania i podniesienia.

Europejski nakaz zapłaty

Jednym z bezpośrednich skutków wstąpienia Polski do Unii Europejskiej było poszerzenie kręgu kontrahentów u krajowych przedsiębiorców o podmioty zagraniczne. Transgraniczność w sferze gospodarczej prowadzi w dużym uogólnieniu do możliwości zawierania wielu umów z firmami z innych państw wspólnoty. Niestety, wymiana handlowa jako wynik korzystania z rynku europejskiego, opartego na swobodnym przepływie towarów i usług, powoduje  również problemy związane z brakiem wzajemnego spełniania świadczeń przez strony stosunku prawnego, czyli umowy. Bardzo częstym i zarazem najbardziej obrazowym przykładem takich sytuacji wstępujących w obrocie transgranicznym jest niezapłacona faktura za dostarczenie towaru. W takim przypadku pokrzywdzony kontrahent staje przed poważnym dylematem wyboru sposobu dochodzenia swojego roszczenia.

Kwestia dochodzenia roszczeń pomiędzy podmiotami gospodarczymi z różnych państw członkowskich Unii Europejskiej była przedmiotem wielu debat na arenie europejskiej, które za główny cel brały utrzymanie i rozwój obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Realizacja tych postulatów miała nastąpić poprzez nawiązanie współpracy poszczególnych sądów wspólnotowych w transgranicznych sprawach cywilnych, bez której nie byłoby możliwe właściwe funkcjonowanie rynku wewnętrznego.

Odpowiedzią na tak zdefiniowany problem postawiony przed Wspólnotą jest rozporządzenie (WE) Nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 roku ustanawiające postępowanie w sprawie Europejskiego Nakazu Zapłaty.

Europejski nakaz zapłaty (ENZ) stanowi instytucję prawa wspólnotowego, która ze względu na swój charakter pełni rolę aktu prawnego obowiązującego także w Polsce. Rozporządzenie umożliwia wystąpienie z wnioskiem o wydanie ENZ w przypadku braku spełniania ciążącego na zagranicznym kontrahencie zobowiązania pieniężnego. Postępowanie w sprawie o wydanie nakazu jest fakultatywne, przez co to od wierzyciela zależy czy w zakresie dochodzonego przez siebie roszczenia skorzysta z tego środka. Przywołane rozporządzenie w treści art. 2 określa zakres stosowania tego trybu, poprzez negatywne wyliczenie spraw, których nie dotyczy:

a) praw majątkowych wynikających ze stosunków małżeńskich, testamentów i dziedziczenia;

b) upadłości, postępowania związanego z likwidacją niewypłacalnych spółek lub innych osób prawnych, postępowań pojednawczych, układów oraz innych analogicznych postępowań;

c) zabezpieczenia społecznego;

d) roszczeń wynikających z zobowiązań pozaumownych, chyba że:

I są one przedmiotem umowy między stronami lub nastąpiło uznanie długu,

lub

II dotyczą długów oznaczonych wynikających ze współwłasności mienia.

 

Wspomniana transgraniczność zgodnie z definicją wskazaną w art. 3 rozporządzenia obejmuje sprawy, w której „(…) przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania lub miejsce stałego pobytu w państwie członkowskim innym, niż członkowskie sądu rozpoznającego sprawę”. Natomiast ocena spełnienia tego kryterium jest badana przez sąd według stanu z daty wniesienia środka.

Sam pozew musi zawierać:

a) nazwy lub imiona i nazwiska oraz adresy stron, a także, w odpowiednich przypadkach, ich przedstawicieli oraz oznaczenie sądu, do którego kierowany jest pozew;

b) kwotę dochodzonego roszczenia, w tym kwotę roszczenia głównego oraz, stosownie do okoliczności, odsetki, kary umowne i koszty;

c) jeżeli powód dochodzi odsetek – stawkę odsetek oraz okres, za jaki żąda odsetek, chyba że zgodnie z prawem państwa członkowskiego wydania odsetki ustawowe doliczane są automatycznie do roszczenia głównego;

d) uzasadnienie roszczenia, w tym opis okoliczności wskazanych jako podstawa roszczenia oraz, w odpowiednich przypadkach, żądanych odsetek;

e) opis dowodów na poparcie roszczenia;

f) okoliczności uzasadniające właściwość sądu;

oraz

g) uzasadnienie transgranicznego charakteru sprawy w rozumieniu art. 3.

 

Dodatkowo powód powinien obligatoryjnie złożyć oświadczenie o prawdziwości podanych informacji oraz o świadomości ewentualnych konsekwencji w postaci sankcji wynikających z prawa krajowego za umyślne podanie nieprawdy.

Sąd przed wydaniem ENZ bada pozew pod względem wymogów wskazanych kolejno w treści art. 2, 3, 4, 6 i 7 rozporządzenia oraz pod względem jego potencjalnej zasadności. W przypadku pozytywnej weryfikacji pozwu na płaszczyźnie formalnej, sąd wydaje  ENZ w terminie co do zasady 30 dni. Nakaz wydawany jest na formularzu E, wraz z odpisem pozwu i pouczeniem.

Braki elementów obligatoryjnych pozwu skutkują jego odrzuceniem, na które przysługuje odwołanie.

Wydany przez sąd ENZ doręczany jest pozwanemu zgodnie z prawem krajowym, co jest istotne z powodu przysługującemu pozwanemu środka odwoławczego w postaci sprzeciwu.

Sprzeciw od europejskiego nakazu zapłaty, jest podobnie jak sam pozew szczegółowo sformalizowany, gdyż tak samo jest składany na formularzu, który jest doręczany pozwanemu wraz z  nakazem. Termin do wniesienia sprzeciwu wynosi 30 dni od jego prawidłowego doręczenia, a sama treść sprzeciwu może się ograniczyć jedynie do zakwestionowania roszczenia bez konieczności precyzowania powodów jego niezasadności. Wniesienie sprzeciwu powoduje, że dalsze postępowanie w sprawie odbywa się przed właściwym sądem państwa członkowskiego, który wydał nakaz, chyba, że sam powód zażądał zakończenia takiego postępowania w sytuacji wniesienia przez pozwanego sprzeciwu.

Nie złożenie sprzeciwu w przewidzianym do tego terminie powoduje niezwłoczne stwierdzenie wykonalności ENZ przez sąd jego wydania, a jego egzekucja odbywa się zgodnie z prawem państwa jego wykonania przez powołane do tego organy.

 

 

Osoby prowadzące działalność gospodarczą bardzo często w momencie sprzedaży nieruchomości stają przed dylematem czy przyszła transakcja powinna uwzględniać w cenie kwotę podatku VAT.

Należy podkreślić, że zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, podatnikami podatku od towarów i usług są „(…) osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności” Przywołana definicja działalności gospodarczej obejmuje „(…) wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów  lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych”. Tak rozumiane pojęcie podatnika stanowi podstawę do przyjęcia, że odpłatne zbycie nieruchomości wpisuje się w obszar działalności opodatkowanej, o ile sprzedaż ma związek z prowadzoną działalnością gospodarczą przedsiębiorcy.

Ustawa  o VAT w treści art. 43 ust. 1 pkt. 10 wprowadza zwolnienie dla dostaw (sprzedaży) budynków, budowli lub ich części z wyjątkiem sytuacji gdy:

–  dostawa jest dokonywana w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim,

–  pomiędzy pierwszym zasiedleniem a dostawą budynku, budowli lub ich części upłynął okres krótszy niż 2 lata.

 

Zasadnicze znaczenie w stosowaniu ww. przepisu ma pojęcie pierwszego zasiedzenia, przez które rozumie się oddanie do użytkowania pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi lub rozpoczęcie użytkowania na potrzeby własne budynków, budowli lub ich części, po ich:

–  wybudowaniu lub

–  ulepszeniu, jeżeli wydatki poniesione na ulepszenie, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej.

 

Zgodnie z art. 43 ust. 10 ustawy o VAT, podatnik może zrezygnować ze zwolnienia  wskazanego w punkcie 10, ww. artykułu i opodatkować dostawę nieruchomości podatkiem VAT. Koniecznym warunkiem umożliwiającym skorzystanie z tego uprawnienia jest to, aby dostawca i nabywca byli zarejestrowania jako czynni  podatnicy VAT  oraz złożyli, przed dniem dokonania dostawy tych obiektów właściwemu dla ich nabywcy naczelnikowi urzędu skarbowego, zgodne oświadczenie, że wybierają opodatkowanie dostawy budynku, budowli lub ich części.

Składanie oświadczeń o wyborze opodatkowania dostawy nieruchomości jest czynnością dość powszechną z uwagi  na fakt wyłączenia opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

 

 

Zaliczenie pracy w gospodarstwie rolnym do stażu pracy

 

Rola pracy na roli

Praca w gospodarstwie rolnym  wpływa na wymiar stażu pracy niezależnie od późniejszego podjęcia innych form działalności zarobkowych. Bardzo często młode osoby wychowywane na obszarach wiejskich opuszczają  swoje rodzinne siedliska w poszukiwaniu lepszych warunków do nauki i pracy. W takim przypadku okres spędzony              w gospodarstwie rodziców może w sposób bezpośredni rzutować na wymiar urlopu, nagrody jubileuszowej, odprawy oraz emerytury.

Podstawą prawną regulującą omawianą  tematykę jest ustawa z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy         w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy, zgodnie z którą do wspomnianych okresów zalicza się:

  1. okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka,

  1. przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16 roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem,

  1. przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.

Należy podkreślić, że ustawodawca wyłączył możliwość zaliczenia do stażu pracy wspomnianych wyżej okresów         w sytuacji gdy inne przepisy za staż pracy  przyjmują jedynie pracę w określonej branży albo okresy pracy                 na określonych stanowiskach lub pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

Domownik w gospodarstwie rolnym

Próbując wyjaśnić tematykę zaliczenia do stażu pracy pracy w gospodarstwie rolnym, należy  podjąć próbę zdefiniowania pojęcia „domownik”. Ustawa z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników w art. 6 określa mianem domownika osobę bliską, która:

– ukończyła 16 lat,

– pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie,

– stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem  stosunkiem pracy.

„Stałość pracy”

Problemem stojącym na drodze w pełnoprawnym nazwaniu osoby bliskiej domownikiem jest „stałość pracy” wykonywanej w gospodarstwie rolnym. Wspomniana „stałość” na duże znaczenie z uwagi na fakt określenia ustawowego wieku domownika, który przypada na okres nauki. Zgodnie z dominującą ścieżką orzeczniczą kształtowaną przez sądy administracyjne „ Stała praca” wykonywana w gospodarstwie rolnym „(…) nie zawsze musi polegać na codziennym wykonywaniu czynności rolniczych, gdyż – na przykład ze względu na rodzaj produkcji – niekiedy nie będzie to nawet konieczne. Polega ona jednak na pewnej systematyczności i co najmniej na gotowości do wykonywania pracy rolnej, gdy jest to niezbędne rolnikowi prowadzącemu gospodarstwo. Ten element dyspozycyjności domownika potwierdza również wymóg zamieszkania domownika na terenie gospodarstwa lub w pobliżu, czyli w takiej odległości, która umożliwia jak najszybsze dotarcie na teren gospodarstwa, jeżeli zajdzie taka potrzeba i świadczenia na rzecz gospodarstwa osoby bliskiej pracy w wymiarze czasu niezbędnym  do prawidłowego funkcjonowania gospodarstwa rolnego. Ponadto „stała praca” wymaga pewnego nastawienia psychicznego polegającego na wiązaniu się na określony czas z gospodarstwem rolnym.” – vide Wyrok Naczelnego Sądu z dnia 27 października 2020 r.  o sygn. I OSK 2040/18, LEX nr 3075106. Ponadto, jak podkreślił wyrokiem z dnia 18 maja 2020 r. Naczelny Sąd Administracyjny o sygn. I OSK 1607/19, LEX nr 3025499 – „Samokształcenie w dziennej, wieczorowej czy zaocznej szkole ponadpodstawowej lub nawet wyższej, nie wyklucza możliwości zakwalifikowania pracy wykonywanej w gospodarstwie rolnym jako stałej. O świadczeniu stałej pracy w gospodarstwie rolnym nie może być mowy jedynie wówczas, gdy osoba bliska rolnikowi pobiera naukę w szkole/uczelni znajdującej się w znacznej odległości od miejsca zamieszkania skarżącego, co nie pozwala na codzienny powrót do domu i wiąże się z koniecznością zamieszkania na przykład w internacie lub akademiku.”

Przywołane orzecznictwo stanowi podstawę do przyjęcia, że wykluczenie osoby bliskiej z kręgu domowników dotyczy co do zasady osób niezamieszkałych w pobliżu gospodarstwa rolnego, umożliwiającego codzienną pracę.

 

Jak wykazać okres pracy w gospodarstwie rolnym?

 

Przywołana wcześniej ustawa z  dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy, w art. 3 określa zobowiązanie do wydania przez gminę zaświadczenia stwierdzającego okres pracy w gospodarstwie rolnym:

 

1.Na wniosek zainteresowanej osoby właściwy urząd gminy jest obowiązany stwierdzić, zgodnie z art. 1, okresy jej pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym, wydając stosowne zaświadczenie w celu przedłożenia w zakładzie pracy.

2.Jeżeli organ, o którym mowa w ust.1, nie dysponuje dokumentami uzasadniającymi wydanie zaświadczenia o pracy zainteresowanej osoby w indywidualnym gospodarstwie rolnym, zawiadamia ją o tej okoliczności na piśmie.

3.W wypadku, o którym mowa w ust. 2, okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym mogą być udowodnione zeznaniami co najmniej dwóch świadków zamieszkujących w tym czasie na terenie, na którym jest położone to gospodarstwo rolne.

 

Zaświadczenie czy też zeznania świadków złożone przed urzędnikiem gminnym stanowią podstawę  co do zasady zaliczenia przez pracodawcę do stażu pracy pracy wykonywanej w gospodarstwie rolnym.

 

Zachowek a podatek

Ad vocem do zachowku

Zachowek stanowi  instytucję prawa spadkowego  umożliwiającą osobie pominiętej testamentowo dochodzenie części należnego sobie udziału w spadku. Zachowek przysługuje wąskiej grupie spadkobierców ustawowych, którą zgodnie z treścią art. 991 § 1 kodeksu cywilnego tworzą:

Zstępni, małżonkowie oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, (…).

Wysokość zachowku wynosi dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by przypadał spadkobiercy przy dziedziczeniu ustawowym w przypadku, gdy uprawnionym do zachowku byłby małoletni zstępny lub osoba trwale niezdolna do pracy. W pozostałych wypadkach wysokość zachowku stanowi połowa wartości tego udziału.

Zachowek jest roszczeniem o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej po pokrycia zachowku albo jego uzupełnienia, które jest kierowane do spadkobiercy w sytuacji wspomnianego wcześniej pominięcia testamentowego lub kiedy spadkodawca nie poczynił na rzecz uprawnionego darowizny pokrywającej wysokość należnego mu zachowku. Należy podkreślić, iż brak zapisu testamentowego będącego podstawą później dochodzonego roszczenia od spadkobiercy jako dłużnika, również umożliwia uprawnionemu wystąpienie z powództwem o zachowek.

Podatki, podatki i jeszcze raz podatki

Tematyka zachowku rozumianego jako roszczenie przysługujące uprawnionemu, wywołuje również skutki w sferze prawa podatkowego, które to w ogólnym rozrachunku mogą wpływać na realny wymiar nabytego w drodze dziedziczenia udziału spadkowego po stronie spadkobiercy, czy ogólnej kwoty przysporzenia majątkowego, jakim jest spełnienie roszczenia o zachowek na rzecz uprawnionego.

Spełnienie roszczenia o zachowek jest nabyciem prawa majątkowego, które według ustawy o podatku od spadków i darowizn podlega opodatkowaniu, a sam obowiązek podatkowy ciąży na uprawnionym od momentu spełnienia roszczenia przez spadkobiercę. Zgodnie z treścią artykułu  4a ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:

1. Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

1) zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, (…).

 

Przywołany przepis stanowi o zwolnieniu poszczególnych „bliskich osób zmarłego” od zapłaty podatku w  przypadku zgłoszenia nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych w nieprzekraczalnym terminie 6 miesięcy liczonym od dnia powstania obowiązku podatkowego do właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Osoba uprawniona do zachowku, która uprzednio dochodziła swojego roszczenia i została w konsekwencji zaspokojona, wpisuje się w grupę osób, które mogą skorzystać z tego zwolnienia. W przypadku uchybienia  wskazanemu terminowi zgodnie z treścią art. 4a ust 3:

(…) nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.

W takiej sytuacji nabywca prawa majątkowego w drodze zachowku zobowiązany jest do zapłaty należnego podatku, którego wysokość reguluje art. 15 ww. ustawy. Przywołany przepis zawiera tabelaryczną skalę podatkową, która ułatwia obliczenie właściwej  kwoty podatku stanowiącego nadwyżkę ponad kwotę wolną od podatku:

Kwoty nadwyżki w złotychPodatek wynosi
ponaddo
10 2783%
10 27820 556308 zł 30 gr  i 5% nadwyżki ponad 10 278 zł
20 556822 zł 20 gr  i 7% nadwyżki ponad 20 556 zł